A língua atorai ou atorada é uma língua da família linguística arawak falada no Brasil e na Guiana.[1] É uma variedade da língua wapixana conforme Ramirez (2020).[2]
Vocabulário
Vocabulário da língua atoraí (Carvalho 1948):[3][4]
Português |
Atoraí
|
homem |
iuanae
|
mulher |
runacare, rinacare
|
moça |
macabare
|
água |
une, oune
|
pedra |
quibae
|
fogo |
tiquiarre
|
rio |
riucerr
|
mandioca |
canarre
|
folha |
rianaba
|
cabelo |
ruai
|
rede |
uecha, uigia
|
olho |
uauene
|
nariz |
urrebe
|
boca |
udaco
|
dente |
uedaco
|
língua |
uninon
|
queixo |
uertae
|
braço |
uanubai
|
mão |
uquae
|
dedo |
quercive
|
unha |
ubarre
|
coxa |
uocouba
|
perna |
tabae
|
pé |
uquede
|
pescoço |
uquanae
|
orelha |
urtaine
|
abdômen |
outouba
|
remo |
poura
|
cabaça |
uero
|
macaxeira |
iupae
|
mandioca |
uainy
|
milho |
marreque
|
tabaco |
tiuma
|
pimenta |
rie
|
cajazeira |
roupo
|
anta |
coudoue
|
arroz |
auatê
|
eu |
náo
|
tu |
peu
|
ele |
curicau
|
nós |
baecupapo
|
branco |
bourau
|
preto |
poureu
|
amarelo |
uirrau
|
verde |
curiu
|
casa |
cabane
|
parede |
cabaquidibiarre
|
porta |
tauerae
|
cobertura da casa |
chibiéinhame
|
piso |
raare
|
cumeeira |
baerruae
|
esteio |
tiacurae
|
panela |
rumae
|
colher |
tipouna
|
banco |
tabae
|
cuia |
oubona
|
corda |
inuí
|
caniço |
uertabae
|
anzol |
cubaue
|
linha de pescar |
uerra muren
|
flecha |
baery
|
arco |
praury
|
corda do arco |
rinuy
|
ponta da flecha |
baery udaco
|
emplumação da flecha |
naaquete binae
|
faca |
mary
|
flauta de taboca |
uqueuede
|
moquém |
ouripêrre
|
pena |
quitibae
|
periquito |
tirrique
|
veado |
aroue
|
cutia |
tiucoure
|
paca |
urana
|
porco queixada |
bitia
|
porco caititu |
baquira
|
cão |
rine
|
jabuti |
choupa
|
morcego |
tamareua
|
cobra |
courrarra
|
jacaré |
atoure
|
sapo |
quibiaro
|
macaco (genérico) |
puate
|
macaco-preto |
roume
|
macaco sagüi |
uitaro
|
rato |
bacare
|
nambu |
amurou
|
jacamim |
namati
|
mutum |
pauixi
|
urubu |
uato
|
galinha |
carrare
|
pato |
bai
|
papagaio |
uaro
|
arara azul |
carraro
|
arara vermelha |
dada
|
peixe (genérico) |
cupaeche
|
pescada |
uacoubaia
|
jeju |
carassai
|
escama |
cupae-rimade
|
espinha |
richirre
|
mosca |
tarabarro
|
pium |
marire
|
formiga |
mateuba
|
borboleta |
tametamé
|
mosquito |
meutio
|
algodão |
quinharige
|
fio de algodão |
quinhare
|
grão de milho |
marrequeudaco
|
banana |
tiare
|
tapioca |
aebiae
|
melancia |
patelha
|
cará |
rerre
|
batata-doce |
carrê
|
feijão |
camaiche
|
pena de periquito |
tirrique quitibe
|
leite materno |
ricanare irine
|
fogão |
ixique
|
branco (raça) |
apidiane boudau
|
preto (raça) |
apidiane meicurú
|
estrangeiro |
caraive
|
igarapé |
onarrarruau
|
amar |
quibia
|
acabar |
maiqueta
|
abraçar |
uiubaque
|
amarrar |
cuy
|
assar |
tiucae
|
beber |
udaedae
|
beijar |
biibi
|
banhar |
quaua
|
caçar |
tianrinhan
|
caminhar |
tainhape
|
comer |
urrabá
|
cozinhar |
uaraquin
|
cavar |
quitiarapa
|
costurar |
cuanhuapo
|
dar |
uartáa
|
dançar |
umarabata marabate
|
desenhar |
tanará
|
dormir |
ourraue
|
edificar (fazer as casas da maloca) |
tomaurapa
|
falar |
uaritairrou
|
fumar |
tiumatein
|
fugir |
uacarrae
|
gritar |
uimurrapo
|
mamar |
bibii
|
mentir |
mariihapo
|
morrer |
camae
|
nadar |
inhauta
|
passear |
uamuruan
|
pescar |
uacubaeapa
|
puxar |
uarratei
|
remar |
uapourate
|
urinar |
uatatquine
|
Numerais
Os numerais:
Português |
Atoraí |
Comentário
|
um |
baerapá |
|
dois |
baeretei |
|
três |
quiarape |
|
quatro |
badaiqué |
|
cinco |
bucaepape |
|
seis |
baerapá bacaenite |
(bacaenite)
|
sete |
baeretei bacaenite |
|
oito |
quiarape bacaenite |
|
nove |
badaiqué bacaenite |
|
dez |
baucuacae |
(= o total dos dedos das mãos)
|
onze |
baerapá-baucuacae |
|
doze |
baeretei-baucuacae |
|
treze |
quiarape-baucuacae |
|
quatorze |
badaiqué-baucuacae |
|
quinze |
bararapa |
(= total dos dedos das duas mãos mais os dedos de um pé)
|
dezesseis |
baerapá-bararapa |
|
vinte |
baerapá-apidiana |
(um + o indivíduo, quer dizer: uma pessoa ou todos os dedos de uma pessoa)
|
Referências
- ↑ Meira, Sérgio. 2019. A Study of the Genetic Relation between Mawayana and Wapishana (Arawakan Family). Revista Brasileira de Línguas Indígenas (RBLI), vol. 2, no. 1 (Jan.-Jun. 2019), pp. 70-104.
- ↑ Ramirez, Henri (2020). Enciclopédia das línguas Arawak: acrescida de seis novas línguas e dois bancos de dados. 3 1 ed. Curitiba: Editora CRV. 290 páginas. ISBN 978-65-251-0234-4. doi:10.24824/978652510234.4
- ↑ CARVALHO, Braulino de. Os índios da região dos formadores do rio Branco. Geografia e História - Revista do Instituto Histórico e Geográfico do Maranhão, São Luís, 1948, ano II, n. 1, p. 61-7.
- ↑ Vocabulário da língua atoraí. Site Línguas Indígenas Brasileiras, de Renato Nicolai.
Ver também
Ligações externas
- Vocabulário atoraí - CARVALHO, Braulino de. Os índios da região dos formadores do rio Branco. Geografia e História - Revista do Instituto Histórico e Geográfico do Maranhão, São Luís, 1948, ano II, n. 1, p. 61-7.